Bilateralizm

Bilateralizm — birbaşa iki ölkə arasında bağlanan ikitərəfli müqavilələr əsasında beynəlxalq ticarət və iqtisadi əlaqələrin təşkili. Müasir dünya iqtisadiyyatında bu cür müqavilələr ticarət və pul münasibətləri sahəsində məhdud bir rol oynayır. İstisna olaraq inkişaf etməkdə olan ölkələrə kömək göstərilən inkişaf etməkdə olan ölkələrlə münasibətlər ola bilər^[1][2].

İkitərəfli münasibətdə beynəlxalq pul münasibətləri çox vaxt valyuta klirinqinə əsaslanır.

Ümumiyyətlə, inkişaf etmiş ölkələrin xarici iqtisadi siyasəti çoxtərəfli razılaşmalara əsaslanan çoxtərəfli xarakterizə olunur.

İki dövlət tərəfindən imzalanan sərbəst ticarət müqavilələri (sərbəst ticarət müqavilələri) və ya birbaşa xarici investisiyalar (xarici sərmayələr) kimi iqtisadi müqavilələr ikitərəfli yanaşmanın tipik nümunələridir. Əksər iqtisadi sazişlər razılığa gələn ölkələrin spesifik xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq imzalandığından, bir-birlərinə güzəştli şərtlərin verilməsi üçün ümumi bir prinsip deyil, situasiya fərqliliyi lazımdır. Beləliklə, ikitərəfli bir yanaşma ilə dövlətlər yalnız konkret razılaşan dövlətlərə aid olan daha çox fərdi razılaşma və öhdəliklər əldə edə bilərlər. Bununla birlikdə, dövlətlər bir güzəştə getməli olacaqlar, çünki bu, əməliyyat xərcləri baxımından çoxtərəfli bir strategiyadan daha çox israfdır. İkitərəfli bir strategiyada hər bir iştirakçı yeni bir müqavilə bağlamalıdır. Beləliklə, əməliyyat xərcləri az olduqda və iqtisadi baxımdan "istehsalçı artıqlığı" ilə uyğun gələn üzv artıqlığı yüksək olduqda üstünlük verilməyə meyllidir. Üstəlik, güclü bir dövlət kiçik dövlətləri liberalizm baxımından idarə etmək istəsə təsirli olar, çünki kiçik dövlətlərlə bir sıra ikitərəfli müqavilələrin qurulması dövlətin təsirini artıra bilər^[3].

1. ↑ Борисов А.Б. "Билатерализм". Большой экономический словарь. (rus). М.: Книжный мир. 2003. — 895 с. 2013-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-05-10.
2. ↑ Райзберг Б. А., Лозовский Л. Ш., Стародубцева Е. Б. "Билатерализм". Современный экономический словарь. 5-е изд., перераб. и доп. — М.: ИНФРА-М, 2007. — 495 с. — (Б-ка словарей «ИНФРА-М»). 2013-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-10.
3. ↑ Thompson, Alexander. "Multilateralism, Bilateralism and Regime Design" (PDF). Department of Political Science Ohio State University. 16 May 2017 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 23 September 2013.